‘‘ส สีหปุพฺพทฺธสุสณฺฐิโต อหุ,

สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จ จิตนฺตรํโส;

ปุพฺเพ สุจิณฺเณน กเตน กมฺมุนา,

อหานิยํ ปุพฺพนิมิตฺตมสฺส ตํฯ

‘‘คิหีปิ ธญฺเญน ธเนน วฑฺฒติ,

ปุตฺเตหิ ทาเรหิ จตุปฺปเทหิ จ;

อกิญฺจโน ปพฺพชิโต อนุตฺตรํ,

ปปฺโปติ โพธิํ อสหานธมฺมต’’นฺติ [สมฺโพธิมหานธมฺมตนฺติ (สฺยา. ก.) ฏีกา โอโลเกตพฺพา]ฯ

(20) รสคฺคสคฺคิตาลกฺขณํ

[226] ‘‘ยมฺปิ , ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สตฺตานํ อวิเหฐกชาติโก อโหสิ ปาณินา วา เลฑฺฑุนา วา ทณฺเฑน วา สตฺเถน วาฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กฏตฺตา อุปจิตตฺตา…เป.… โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ, รสคฺคสคฺคี โหติ, อุทฺธคฺคาสฺส รสหรณีโย คีวาย ชาตา โหนฺติ สมาภิวาหินิโย [สมวาหรสหรณิโย (สฺยา.)]ฯ

‘‘โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี…เป.… ราชา สมาโน กิํ ลภติ? อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก, สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหายฯ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ… พุทฺโธ สมาโน กิํ ลภติ? อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย มชฺฌิมาย ปธานกฺขมายฯ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ’’ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ

[227] ตตฺเถตํ วุจฺจติ –

‘‘น ปาณิทณฺเฑหิ ปนาถ เลฑฺฑุนา,

สตฺเถน วา มรณวเธน [มารณวเธน (ก.)] วา ปน;

อุพฺพาธนาย ปริตชฺชนาย วา,

น เหฐยี ชนตมเหฐโก อหุฯ

‘‘เตเนว โส สุคติมุเปจฺจ โมทติ,

สุขปฺผลํ กริย สุขานิ วินฺทติ;

สโมชสา [สมฺปชฺชสา (สี. ปี.), ปามุญฺชสา (สฺยา.), สามญฺจ สา (ก.)] รสหรณี สุสณฺฐิตา,

อิธาคโต ลภติ รสคฺคสคฺคิตํฯ

‘‘เตนาหุ นํ อตินิปุณา วิจกฺขณา,

อยํ นโร สุขพหุโล ภวิสฺสติ;

คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปุน [ปน (สฺยา.)],

ตํ ลกฺขณํ ภวติ ตทตฺถโชตก’’นฺติฯ

(21-22) อภินีลเนตฺตโคปขุมลกฺขณานิ

[228] ‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน น จ วิสฏํ, น จ วิสาจิ [น จ วิสาจิตํ (สี. ปี.), น จ วิสาวิ (สฺยา.)], น จ ปน วิเจยฺย เปกฺขิตา, อุชุํ ตถา ปสฏมุชุมโน, ปิยจกฺขุนา พหุชนํ อุทิกฺขิตา อโหสิฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กฏตฺตา…เป.… โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ ทฺเว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติฯ อภินีลเนตฺโต จ โหติ โคปขุโม จฯ

‘‘โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต, สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี…เป.… ราชา สมาโน กิํ ลภติ? ปิยทสฺสโน โหติ พหุโน ชนสฺส, ปิโย โหติ มนาโป พฺราหฺมณคหปติกานํ เนคมชานปทานํ คณกมหามตฺตานํ อนีกฏฺฐานํ โทวาริกานํ อมจฺจานํ ปาริสชฺชานํ ราชูนํ โภคิยานํ กุมารานํฯ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ…เป.… พุทฺโธ สมาโน กิํ ลภติ? ปิยทสฺสโน โหติ พหุโน ชนสฺส, ปิโย โหติ มนาโป ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ เทวานํ มนุสฺสานํ อสุรานํ นาคานํ คนฺธพฺพานํฯ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ’’ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ

[229] ตตฺเถตํ วุจฺจติ –

‘‘น จ วิสฏํ น จ วิสาจิ [วิสาจิตํ (สี. ปี.), วิสาวิ (สฺยา.)], น จ ปน วิเจยฺยเปกฺขิตา;

อุชุํ ตถา ปสฏมุชุมโน, ปิยจกฺขุนา พหุชนํ อุทิกฺขิตาฯ